Erkek kısırlığının hormonal, fiziksel ve metabolik pek çok sebebinin yanında ençok görülen ve en kolay tedavi edilebilen kısırlık sebebi Varikosel patolojisidir.
Varikosel testis (yumurta) venlerinin genişleyip kıvrımları artarak skrotum (torba) içinde pakeler yapmasıdır. Hasta bu pakeleri eline gelen şişlikler olarak algılar ve ayakta fazla durduğu zaman testisini ağrıdığını, uzandığı zaman rahatladığını söyler. Varikosel puberte (ergenlik) le birlikte 15-16 yaşından sonra ortaya çıkar. Bu yaşlardan önce görülmesi nadirdir. Gazi üniversitesinde 4000 ilk okul erkek çocuğunda yapılan bir araştımada %1 oranında bulunmuştur. Halbuki püberteden sonra görülme oranı %15 dir. Bunun %50-60 ı infertiliteye (kısırlığa) sebep olmaktadır. Yani her varikoseli olan kısır olmaz.
Varikosel %90 oranında sol tarafta %10 oranında çift taraflı olmaktadır. Hastada varikosel olduğu zaman özellikle çift taraflı olanlarda muhakkak karın ultrasonu çekilip karın içinde damarlara bası yapan bir patoloji, tümör olmadığı görülmelidir.
Varikoselin sol tarafta çok görülmesinin sebebi sol testis veninin sol böbrek venine dökülmek için karın arka duvarında sağa göre çok daha uzun yol kat etmesi, ven içinde kanın geri kaçmasını engelleyen kapakların iyi çalışmaması gösterilmektedir.
Testisler skrotum (torba) içinde vücuttan daha serinde 35-35,5 derecede dururlar. Bu nedenle kışın torbalar kasılıp testisleri vücuda yakın tutar. Yazın ise torbalar gevşeyerek testisleri vücuttan uzakta serinde tutar. Varikoselde testise veya testislere kan geri kaçıp göllendiği için testisler 37 derece sıcaklığa ulaşır. Bu ısı artışı testislerin çalışmasını bozup sperm üretimini kötü yönde etkiler. Testislerde göllenen kanda oksijen azalır ve sperm üreten hücreler oksijensiz kaldığı için sperm üretimi bozulur. Sol böbrek üstü bezi metabolik artıkları, sol böbrek venine açılan sol testis venindeki kaçak nedeniyle testislere zararlı etki yapıp yine sperm üretimini bozar. Sol varikosellerde sol testis, iki taraflı varosellerde her iki testis zaman içinde küçülmeye başlar. Bu durumda sperm sayı ve kalitesini azaltır.
Bu gibi zararlı etkilerle önce spermin hareketliliği azalır. Sonra sayı ve morfolojisi (normal görüntü) azalır ve böylece varisel infertiliteye (kısırlığa) yol açmış olur.
Belirgin Varikosel tanısı elle muayene ile konur. Bunlar 1,2 ve 3 dereceli belirgin varikosellerdir. En düşük dereceli Subklinik varikoselin tanısı Skrotal renkli dopler ultrason ile konur. Burada testis damarlarının çaplarının arttığı, geriye kan kaçtığı, kaçağın hızı ve debisi ölçülür.Bu sonuçlara göre ameliyatta damar aranır. Hasta ayakta iken ıkındırılarak yapılan Valsalva manevrasında varikosel varlığında damarlar daha belirginleşir ve kan kaçağı miktarı artar.
Bir yıl korunmadan cinsel ilişkiye rağmen hamilelik oluşmuyor, çocuk olmuyor ise infertilite (kısırlık) kabul edilip araştırmaya başlanmalıdır. Kısırlık toplumda %10 oranında görülür. Bunun 1/3 ünden erkekler, 1/3 ünden hanımlar ve 1/3 ünden ikisi birden sorumludur. İnfertil çiftlerde erkek muayenesi kolay olduğu için tetkiklerde erkekten başlanmalıdır. İki gün boşalmadan üçüncü gün bir ay ara ile iki sperm tetkiki yaptırılır. Mümkünse iki ayrı değişik labaratuarda yaptırılmalıdır. İki tetkik de normal ise hanımın tetkiklerine başlanılabilir. Sperm tetkikleri bozuk ise önce erkeğin tedavi edilmesi gerekir. Normalde 1cc menide 20 milyonun üstünde sperm olmalı, A hareketi %25, A+B hareketi %50, normal Kruger morfolojisinin %4 ün üzerinde özellikle %14 cıvarında olmalıdır. Sperm sayımı 10 milyonun altında ise hormonal bozukluk olup olmadığının araştırılması için hipofiz ve testis hormonları tetkikleride yapılmalıdır.
Sperm bozukluğunda önce varikosel araştırılır. Varikosel varlığında ameliyatla düzeltilir. Bir sperm hücresinin yapımı 86-90 gün sürdüğü için ameliyattan sonra spermin düzelmesi için üç ay beklemek gerekmektedir. Ameliyattan sonra %40 cıvarında hastanın üç aydan sonra eşi hamile kalır. Hamilelik oluşmaz ise beklenirken üçer aylık iki üç gurup ilaçla tedaviye yardımcı olunur. Böylecede %20-30 daha hastada başarı sağlanır. Geri kalan hastalarda tedavi kadın doğum uzmanlarına, tüp bebek merkezlerine bırakılır.
Sağlıklı günler dileklerimizle.
Prof.Dr.İbrahim BOZKIRLI
Üroloji Uzmanı
Özel Mersin Sistem Cerrahi Tıp Merkezi
[liker]